Dobrze odwiedzić miejsca bojów. Przeczytamy, skąd i gdzie kto strzelał, poznamy nazwiska dowódców, numery pułków i baterii, a także oznaczenia jednostek wojskowych w zależności od rodzaju broni. Wycieczkę zakończymy prawdopodobnie na strategicznym wzgórzu Chlum koło Sadovej, na którym przejdziemy przez „wąwóz zmarłych“. Zrozumiemy wyższość strzelby odtylcowej nad ładowaną od przodu, przez lufę, ale w drodze do domu nie raz postawimy sobie pytanie: „O co właściwie chodziło?"

W 1866 roku stanęły tu przeciw sobie armie Austrii i Prus. Wojna stanowiła rozwiązanie sporów o władzę w tzw. Związku Niemieckim, a Austria przegrała tę wojnę w bitwie pod Hradcem Králové (w użyciu jest też nazwa "Bitwa na Chlumie" albo "Bitwa pod Sadovą"). W tej ogromnej bitwie stanęło przeciw sobie prawie 430000 ludzi, a ten smutny rekord pokonała w XIX wieku jedynie bitwa pod Lipskiem w 1813 r. Trzeci dzień lipca 1866 roku figuruje na akcie zgonu 15000 żołnierzy. Centrum walk na Chlumie znajduje się ok. 30 kilometrów na południowy wschód od Jiczina. Znajduje się tu Muzeum - pomnik wojny 1866 roku, wieża widokowa, Cmentarz Pruski, monumentalny pomnik Baterii zmarłych, kostnica i wiele innych pomników i pamiątek - wszystko połączone w „trasę wojny“. Co roku odbywają się tu imprezy upamiętniające wojnę wraz z rekonstrukcją bitwy (pod koniec czerwca).

Ossarium Kbelnice

Na północ od Jiczina, w pobliżu wsi Kbelnice, znajduje się cmentarz wojskowy. Secesyjne kaplice są dziełem szkoły rzeźbiarskiej z Hořic, powstały według projektu V. Weinzettla w latach 1904 - 1906.

Dílce

Osada leżąca na północ od Jiczina stała się dnia 29.06.1866 centrum walk. Na przeciwległych wzgórzach znajdziemy pomniki pruski i saski, a w okolicy indywidualne i masowe groby.

Brada

Pod pozostałościami po zamku obronnym Brada stały austriackie działa. Z powodu strzelaniny zapalona została górna część wsi Kněžice (w szczycie domu nr 3 do dziś znajdują się kule).

Ohaveč - Horní Lochov

Na północny zachód od Jiczina, przy szosie, znajduje się masowy grób 130 żołnierzy oraz pomnik.

Jičín

W godzinach popołudniowych dnia 29.06.1866 pruskie wojsko w sile 93000 mężczyzn atakowało od strony Sobotki i Libuni w kierunku na Jiczin. Spotkało się z zaciętym oporem wojsk austriackich na całym terenie. Boje odbyły się pod Jinolicami, Prachovem, Ostružną. Wieczorem armia austriacka zaczęła ustępować, co wkrótce przerodziło się w ucieczkę. Poniesione zostały przy tym ogromne straty. Następnie walczono w samym Jiczinie, a liczba zabitych mężczyzn po obu stronach przekroczyła 7500. W czasie nocnego wycofywania się 60 żołnierzy utonęło w stawie Kníže, który był wówczas większy i sięgał dalej na północ. Jiczin stał się okresowo główną bazą Prusaków. Pomniki znajdziemy w Kbelnicy, Lochovie, Prachovie, Kněžnicy, Dílcach, Podůlší, Ohaveču i Jiczinie.

Horní Lochov

Pomniczek poświęcony ofiarom austriackiej jednostki rezerwowej, która została tu zapomniana przez dowództwo i narażona na ostrzał dział ze wzgórza Svinčice. Zdarzenie to przypomina również los „Baterii zmarłych na Chlumie”, która do ostatniego żołnierza bohatersko broniła odwrotu własnej armii.

Hrad Kost

W nocy z 28 na 29 czerwca 1866 r. zamek został po raz ostatni w swej historii użyty do celów militarnych i okazał się niezwykle przydatny. Wojska austriackie odparły tu podwójny atak pruski, a dopiero później, na rozkaz do odwrotu, opuściły zamek. Pomniki znajdziemy na skrzyżowaniu dróg w lasach za zamkiem na czerwonym szlaku.

Walczono w wielu innych miejscach, można więc odkryć najróżniejsze smutne świadectwa 1866 roku na przykład w okolicy wzgórz Mužský (obelisk na szczycie), groby znajdują się na cmentarzu we wsi Boseň, w Žehrovskim lesie, niedaleko Mnichovo Hradiště (monumentalny pomnik na cmentarzu), Svijan - Podolí (walki o przejście przez Izerę, pomniki), Přepeř (pomniki), w Turnovie (cmentarz na Hrušticu), w Klášterze Hradištu nad Jizerou (wmurowane w ścianę byłego browaru - nr domu 22, 23 - kule armatnie), w Březinie, Mladej Boleslav, na wzgórzu Baba koło Kosmonosów, w Sobotce (cmentarz miejski), Ohařicach i innych miejscach.